Moeite met lezen en schrijven

Praat erover

Als je moeite hebt met lezen en schrijven, kan dat je aardig opbreken. In je werk en in je privéleven. Een vrachtbrief is een puzzel, een simpel formulier een onoverkomelijke klus.
In transport en logistiek kampt bijna één op de tien werknemers met dat probleem. Meestal houden zij het stil. Vrachtwagenchauffeur Michel van Gils vertelt hoe hij zich over die schaamte heen zette.

“Als ik een mooie zin zie, schrijf ik die op. En dan combineer ik het met mijn eigen ervaringen. Zo leer ik met gedichten steeds fijner te schrijven.” Trots laat Michel van Gils (68) uit Ubbergen enkele van zijn gedichten en korte verhalen zien. Lange tijd was het ondenkbaar dat hij gedachten en gevoelens op papier zou zetten. Want Michiel kon wel lezen, maar amper schrijven.

Op de achterste rij
“Op de lagere school zaten de leerlingen die goed konden meekomen voorin de klas. Omdat ik zo veel schrijffouten maakte, zat ik op de achterste rij. En ik ben ook nog eens op mijn veertiende van school gegaan. Mijn vader was ziek; hij kon niet werken. In een gezin met acht kinderen moest er brood op de plank komen. Dus ging ik al jong werken.”

Allerlei smoesjes
Michel wordt uiteindelijk vrachtwagenchauffeur. En hoewel hij niet goed kan schrijven, weet hij zich prima te redden. Sterker nog: niemand kent zijn probleem. “Lezen kon ik goed. Voor het schrijven bedacht ik allerlei smoesjes. Vrachtbrieven bewaarde ik, zodat ik ze over kon schrijven. Als ik een formulier moest invullen, zei ik dat ik last had van mijn hand of dat mijn bril kapot was. Vaak nam ik formulieren mee naar huis, zodat mijn vrouw het voor mij kon doen.”

Verstoppertje spelen
Michels ‘verstoppertje spelen’ loopt pas spaak als hij gaat scheiden en bij zijn advocaat allerlei vragen schriftelijk moet beantwoorden. Schoorvoetend geeft hij toe dat hij niet kan schrijven. “In overleg met een maatschappelijk werker is toen het ROC voor mij gebeld. Daar kon ik een taalcursus gaan volgen. Ik ben wel tig keer langs het hek gelopen voordat ik naar binnen durfde. Het ergste leek me om als opa tussen allemaal kinderen mijn lesje te leren. Dat liep gelukkig anders. Ik kwam in een groep met acht leeftijdgenoten.”

Over de drempel
Vijf jaar lang ging Michel elke week naar de les en maakte hij zijn huiswerk. Zo bekwaamde hij zich niet alleen in goed schrijven. Hij combineerde de cursus met het leren omgaan met de computer. Nu is hij taalambassadeur voor het ROC in de regio Gelderland. “Namens het ROC bezoek ik bedrijven. Mensen die laaggeletterd zijn, zijn erg terughoudend. Ze schamen zich om het toe te geven. Je moet ze rustig benaderen. Ik vertel ze over mijn eigen ervaringen en probeer ze zo over de drempel te helpen.”

Bespreekbaar maken
Michel ziet bij de mensen die hij spreekt zijn eigen verleden terug. “Ze ontwikkelen net als ik allemaal trucjes, waardoor ze hun werk goed blijven doen. Maar het wordt tegenwoordig steeds belangrijker dat je kunt lezen en schrijven.” Vanwege de schaamte weten werkgevers vaak niet dat sommige van hun medewerkers laaggeletterd zijn. Michel begrijpt dat wel. “Maar het is ook jammer. Als je een goede band hebt met je baas, kun je het bespreekbaar maken.”

Schrijfwerk gepubliceerd
Michel is inmiddels met pensioen. Voor zijn werk hoeft hij niet meer te schrijven; dat is nu zijn hobby. “De gedichten en korte verhalen die ik maak, vergroten mijn taalvaardigheid. En ik kan er mijn gevoel in kwijt.” Zijn schrijfwerk is zelfs al gepubliceerd in bijvoorbeeld het buurtblad van Beek. “Zo kom ik in mijn gemeente weer in contact met heel andere mensen. Dat bewijst hoe belangrijk taalvaardigheid ook is voor je sociale leven.”

Laaggeletterd
Naar schatting zijn zo’n 15.000 mensen in de bedrijfstak laaggeletterd. Zij kunnen dus (heel) slecht lezen en schrijven. Het Sectorinstituut Transport en Logistiek is een project gestart om werkgevers en werknemers bewust te maken van dat probleem. Hoe herken en erken je laaggeletterdheid? En wat kun je eraan doen? Het sectorinstituut werkt daarbij samen met de Stichting Lezen & Schrijven en met Oefenen.nl
Voor meer informatie: stlwerkt.nl/laaggeletterdheid

Lezen & Schrijven
De Stichting Lezen & Schrijven biedt ondersteuning met scholing, onderzoek, (les-)materiaal en campagnes. En zij probeert laaggeletterdheid onder de aandacht te brengen en bespreekbaar te maken.
Op lezenenschrijven.nl kun je je aanmelden voor een cursus bij jou in de buurt.

Oefenen
Op Oefenen.nl vind je allerlei hulpmiddelen om beter te leren lezen en schrijven. Met filmpjes, tips en tests zet je spelenderwijs stappen. Op oefenen.nl kun je overigens ook terecht als je beter wilt leren rekenen of omgaan met geld. En als je handiger wilt worden met de computer, tablet en met internet.
Ga eens kijken op oefenen.nl

Fotografie: Harry Linker